Czy można odmówić przyjęcia mandatu?
Wiele osób myśli, że w momencie, gdy stoimy przed widmem otrzymania mandatu karnego, to zawsze musimy go przyjąć. Niezależnie od tego, czy z ukaraniem nas się zgadzamy, czy nie. W dzisiejszym artykule wyjaśniam, czy to przekonanie jest rzeczywiście zgodne z obowiązującymi przepisami.
Czy można odmówić przyjęcia mandatu karnego? Taka myśl często pojawia się w głowach osób, które znajdują się w sytuacji, w której za ich zachowanie ma być na nich nałożona grzywna w drodze mandatu karnego. Zanim przejdę do odpowiedzi na to najważniejsze pytanie, chciałabym wyjaśnić, za coś właściwie policja i inne organy mogą karać mandatem.
To kiedy właściwie można ukarać mandatem?
Podstawowa kwestia jest taka, że policja i inne organy mogą prowadzić postępowanie mandatowe jedynie wtedy, kiedy przepisy tak stanowią. Oczywiście mówi nam to wszystko i nic. Jak to wygląda w praktyce? Takie postępowanie wskazane organy mogą prowadzić, np. w sprawach o wykroczenia drogowe. Co do zasady w drodze mandatu można nałożyć grzywnę do kwoty 500 zł.
Ukarany może być tylko ten, kto jest złapany na gorącym uczynku. Czy na pewno?
Odpowiedź na to pytanie brzmi ,,NIE”. Artykuł 97 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia wskazuje, że:
W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy:
schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia
lub
stwierdzi popełnienie wykroczenia, w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu
To można odmówić przyjęcia mandatu czy jednak taka możliwość nie występuje?
Z punktu widzenia odpowiedzi na pytanie postawione w tytule dzisiejszego artykułu bardzo istotny jest jednak § 2 przywołanego przepisu. Ponieważ paragraf ten mówi wprost, że:
Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu karnego.
O tym, że mamy prawo odmówić przyjęcia mandatu karnego i o skutkach takiej odmowy powinien nas pouczyć funkcjonariusz nakładający karę. Pouczenie powinno wskazywać również w pierwszej kolejności wysokość grzywny, opis naszego zachowania stanowiącego wykroczenia, a także czas i miejsce jego popełnienia oraz kwalifikację prawną. Mamy prawo wiedzieć, za co mamy być ukarani. Tylko dzięki temu możemy ocenić, czy się z tym zgadzamy, czy nie.
Czy odmowa przyjęcia mandatu karnego załatwia sprawę?
Niestety w większości przypadków odmowa przyjęcia mandatu karnego nie załatwia sprawy. W takiej sytuacji organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. W takim wniosku organ wskazuje, że obwiniony odmówił przyjęcia mandatu oraz podaje przyczyny odmowy, jeśli są organowi znane.
Taki wniosek przypomina w pewnym sensie akt oskarżenia i powinien zawierać, m.in.:
- imię i nazwisko
- adres obwinionego
- inne dane niezbędne do ustalenia tożsamości obwinionego
- określenie zarzucanego obwinionemu czynu ze wskazaniem miejsca, czasu, sposobu i okoliczności jego popełnienia
- wskazanie zebranych przez organ dowodów
- podstawę prawną zarzucanego czynu
- dane o warunkach materialnych rodzinny i osobistych obwinionego oraz o jego miejscu pracy
Po skierowaniu wniosku o ukaranie sprawa jest rozpoznawana przez sąd. Daje to obwinionemu możliwość przekazania swojej wersji wydarzeń w czasie składania wyjaśnień.
Co można cokolwiek zrobić, jeśli się przyjmie mandat, a właściwie się z nim nie zgadzamy i nie chcemy go jednak przyjmować?
Istnieje możliwość uchylenia mandatu. Ale tylko w ściśle określonych przez prawo okolicznościach.
Obligatoryjne przesłanki uchylenia mandatu
Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli wystąpi choć jedna ze wskazanych poniżej okoliczności:
- grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie
- grzywnę nałożono na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat
- gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 Kodeksu wykroczeń (czyli wtedy, kiedy sprawca działał w obronie koniecznej albo w stanie wyższej konieczności albo w czasie czynu był niepoczytalny)
Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego. Taki wniosek musi być złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu. Uchylenie następuje również na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę. Może też nastąpić z urzędu.
To nie jest jedyna sytuacja, w której mandat może zostać uchylony
Prawomocny mandat karny podlega również uchyleniu w opisanym powyżej trybie, jeżeli grzywnę nałożono wbrew zakazom określonym w art. 96 § 2. Podlega on również uchyleniu, gdy grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z art. 96 § 1-1b, z tym że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej jej dopuszczalną wysokość.
Prawomocny mandat karny podlega również uchyleniu w każdym czasie na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu, jeżeli:
- Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna tym mandatem
- potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską
Do którego sądu należy złożyć wniosek o uchylenie mandatu?
Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna. W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony pokrzywdzony. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.
Uchylając mandat karny nakazuje się podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, zwrot uiszczonej kwoty grzywny.
Odmówiłeś/odmówiłaś przyjęcia mandatu i nie wiesz, co dalej zrobić?
Jeśli nie wiesz, jak dalej poruszać się po postępowaniu rozpoczętym wnioskiem o ukaranie, to zapraszam Cię do kontaktu. Wszystkie informacje znajdziesz w zakładce Kontakt.