Jakie prawa ma nieletni?
Życie pisze różne scenariusze. Czasami zdarza się, że młodzi ludzie dopuszczają się czynów, które nie są akceptowane przez obowiązujący porządek prawny. Takie zachowania osób dorosłych prawo nazywa wykroczeniami albo przestępstwami. Jednak jeśli popełni je osoba nieletnia, to określa się je mianem czynów karalnych. Ale nie tylko czyny karalne mogą spotkać się z reakcją prawa, ale również zachowania, które prawo określa wspólnym mianem ,,przejawów demoralizacji”.
Nieletni, przeciwko któremu toczy się w sądzie postępowanie w sprawie demoralizacji lub o czyn karalny ma praktycznie takie same prawa, jak dorosły odpowiadający przed sądem karnym. Zanim jednak przejdę do ich szczegółowego scharakteryzowania, warto wspomnieć, kim jest nieletni.
Kim jest ,,nieletni”?
Przez osobę nieletnią prawo rozumie osobę, która dopuściła się czynu karanego po ukończeniu lat 13, ale przed ukończeniem lat 17. Przejawy demoralizacji mogą dotyczyć każdej osoby nieletniej, czyli każdej poniżej 18 lat.
Co może być uznane za przejaw demoralizacji?
Przykładowo przejawami demoralizacji będą takie zachowania nieletnich, jak: palenie papierosów, wagary, czy przeszkadzanie na lekcji.
Czy nieletni odpowiada za swoje czyny przed sądem karnym, tak jak dorosły?
Sytuację prawną nieletniego dopuszczającego się czynu karalnego albo wykazującego przejawy demoralizacji regulują przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Postępowanie prowadzi sąd rodzinny, a jego celem jest przede wszystkim wychowanie nieletniego, a nie jego karanie. Sąd ustala, czy nieletni dopuścił się czynu karalnego lub czy wykazuje przejawy demoralizacji. W końcowym orzeczeniu Sąd decyduje, czy w stosunku do nieletniego trzeba zastosować środek wychowawczy (np. upomnienie, nadzór kuratora, umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym) lub środek poprawczy (umieszczenie w zakładzie poprawczym). Czy też nie ma takiej potrzeby. Nieletni nie jest oskarżonym i nieprawidłowym jest stwierdzenie, że został skazany lub że wymierzono mu jakąś karę.
Jakie prawa w takim postępowaniu ma nieletni?
Nieletniemu w toku prowadzonego postępowania przysługuje szereg praw. Najważniejszym z nich jest prawo do obrony. Czym ono jest? Przede wszystkim przejawia się ono w prawie nieletniego do korzystania z pomocy obrońcy. W imieniu nieletniego ustanawia go jeden z przedstawicieli ustawowych (czyli rodzic) lub opiekun prawny. Nieletni ma prawo, tak jak dorośli, korzystać z pomocy obrońcy z urzędu. Nieletni ma również prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania. Nie można tego jednak nazwać prawem do kłamstwa.
Nieletni może również:
- składać wnioski dowodowe
- brać udział w czynnościach procesowych, w tym ma prawo do bycia na swój wniosek doprowadzonym na rozprawę
- ma prawo do przeglądania akt sprawy i sporządzania z nich odpisów
- ma prawo do zaskarżania orzeczeń sądu
Nieletni musi być pouczony o swoich prawach przed przystąpieniem do przesłuchania. Pouczenie powinno być wyraźne i zrozumiałe dla nieletniego, czyli dostosowane do poziomu jego rozwoju umysłowego.
Twoje dziecko potrzebuje obrońcy?
Jeżeli przeciwko Twojemu dziecku jest prowadzone postępowanie karne o czyn karalny lub demoralizację, to pamiętaj o tym, że masz prawo ustanowić dla niego obrońcę. Kontakt z moją Kancelarią możesz nawiązać telefonicznie lub mailowo. Wszelkie potrzebne dane znajdziesz w zakładce Kontakt.