Postępowanie w sprawach gospodarczych, czyli jak się odnaleźć w nowej rzeczywistości sądowej – cz. 1

Postępowanie w sprawach gospodarczych, czyli jak się odnaleźć w nowej rzeczywistości sądowej – cz. 1

Postępowanie w sprawach gospodarczych z impetem wraca do polskiego procesu cywilnego. Umowa dowodowa, podanie adresu mailowego jako warunek konieczny dla wszczęcia postępowania, ograniczenia dotyczące występowania z nowymi roszczeniami. To tylko niewielka część zmian, które obowiązują od niecałych 2 tygodni. Jak się w tym wszystkim nie pogubić?

Scenariusze filmowe największych produkcji hollywoodzkich często opierają się na bardzo prostej konstrukcji – w pierwszej scenie bohater budzi się w nowej, zupełnie sobie nieznanej rzeczywistości. Niby we własnym łóżku, niby we własnym domu, ale coś nie gra.

7 listopada 2019 r. o poranku właśnie tak mógł się potencjalnie poczuć każdy, kto jest zmuszony, z różnych względów, wkroczyć na drogę postępowania sądowego w sprawie gospodarczej. Oczywiście może się to wydawać nieco przerysowaną metaforą zmian, których jesteśmy świadkami, ale nie ulega wątpliwości, że od 7 listopada strony postępowań w sprawach gospodarczych będą musiały zmierzyć się z dużymi zmianami. Bo wielka reforma postępowania cywilnego (o której szerzej pisałam w poście z dnia 23 października 2019 r.) dotknęła również postępowania w sprawach gospodarczych. A właściwie przywróciła do polskiego porządku prawnego postępowanie w sprawach gospodarczych.

Kogo dotyczą zmiany?

Zgodnie z art. 4582 § 1 KPC sprawami gospodarczymi są sprawy:

• ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej (choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej),
• ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291-300 i art. 479-490 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 505),
• przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku,
• z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych,
• z umów leasingu,
• przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej,
• między organami przedsiębiorstwa państwowego,
• między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór,
• z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego,
• o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem,
• o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem.

Jeżeli odnajdujesz siebie/swoją sprawę na powyższej liście, to koniecznie przeczytaj w dalszej części artykułu, czego dokładnie dotyczą zmiany w postępowaniu w sprawach gospodarczych.

Warto dodać, że § 2 wskazanego przepisu wprost określa, że nie są sprawami gospodarczymi sprawy o podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu oraz sprawy o wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony.

Krok ku nowoczesności – poczta elektroniczna w postępowaniu w sprawach gospodarczych

Ustawa nowelizacyjna niejako wprowadza do postępowania gospodarczego szeroko rozumianą nowoczesność przejawiającą się w obowiązku wskazania w pozwie adresu poczty elektronicznej powoda lub zamieszczenia oświadczenia, że powód nie posiada takiego adresu.

Również pierwsze pismo pozwanego, wniesione po doręczeniu odpisu pozwu, analogicznie powinno zawierać wskazanie adresu mailowego pozwanego albo oświadczenie pozwanego, że takiego adresu nie posiada. Co ważne, doręczając odpis pozwu, sąd powinien o takim obowiązku pozwanego pouczyć.

Co się stanie, jeśli (działając jako powód lub pozwany) nie wskażę tego adresu lub nie złożę oświadczenia o jego braku? Niespełnienie tego obowiązku będzie stanowiło brak formalny pisma uniemożliwiający nadanie mu biegu.

Zamieszanie z dowodami – nowe rozwiązania

Reformy związane z dowodami w postępowaniu w sprawach gospodarczych możemy podzielić na 3 grupy:

1. zmiany związane z prekluzją dowodową
2. zmiany związane z tzw. umową dowodową
3. zmiany związane z ograniczeniem dowodu ze świadków i zwiększeniem roli dowodu z dokumentu

Czym jest prekluzja dowodowa?

Prekluzja dowodowa jest czasowym ograniczeniem w zgłaszaniu przez strony twierdzeń i dowodów.

Znaczy to, że konkretny przepis prawa (w tym wypadku art. 458⁵ Kodeksu postępowania cywilnego) określa, kiedy sąd ma obowiązek pominąć twierdzenia i dowody wskazane przez stronę. Nowelizacja postępowania w sprawach gospodarczych nakłada na powoda obowiązek powołania wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie, a na pozwanego w odpowiedzi na pozew. Jeśli strona chce skutecznie powołać twierdzenia i dowody na późniejszym etapie postępowania, to sąd ich nie pominie, jeżeli strona uprawdopodobni, że ich powołanie w wyznaczonym terminie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła na późniejszym etapie sprawy. Ważne, że w takiej sytuacji strona ma tydzień na powołanie nowych twierdzeń i dowodów. Termin tygodniowy liczymy w takim wypadku od dnia, w którym powołanie nowych twierdzeń i dowodów stało się możliwe lub od dnia, w którym wynikła potrzeba ich powołania.

O obowiązkach związanych z prekluzją dowodową są poucza stronę występującą bez profesjonalnego pełnomocnika dając jej termin nie krótszy niż tydzień na przedstawienie swojego stanowiska w sprawie.

Umowa dowodowa – nowość w postępowaniu w sprawach gospodarczych

Omawiana nowelizacja przepisów dała stronom możliwość zawarcia umowy, w której ograniczą zakres postępowania dowodowego. To, tzw. ,,umowa dowodowa”.

Co to tak naprawdę oznacza? Że strony, nawet jeszcze przed rozpoczęciem postępowania sądowego, mogą między sobą ustalić, jakich konkretnie dowodów nie będą mogły przed sądem przeprowadzić, jeśli w danej sprawie, kolokwialnie mówiąc, ,,spotkają się w sądzie”. Takich dowodów Sąd również nie będzie mógł przeprowadzić z urzędu (czyli bez wniosku stron).

Co ważne – umowa dowodowa może dotyczyć wyłącznie postępowania sądowego w sprawie dotyczącej konkretnej umowy (np. o dzieło). Ale trzeba pamiętać, że umowa dowodowa może dotyczyć sprawy o konkretne roszczenie z tej umowy, a nie wszelkich wynikłych z niej spraw.

Umowa dowodowa musi być zwarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Może być też zawarta przez strony ustnie przed Sądem. Nieważna jest umowa dowodowa zawarta pod warunkiem lub zastrzeżeniem terminu. W przypadku, gdy strony zawarły kilka umów dowodowych i pojawią się co do nich jakieś wątpliwości, to uważa się, że umowa późniejsza utrzymuje w mocy te postanowienia umowy wcześniejszej, które da się z nią pogodzić.

Warto zapamiętać, że jeżeli chcemy zgłosić zarzut nieważności lub bezskuteczności umowy dowodowej, to musimy to jako strona zrobić najpóźniej na tym posiedzeniu, na którym druga strona powołała się na umowę. Jeśli powołano się na umowę w piśmie procesowym – wtedy taki zarzut musimy zgłosić najpóźniej na następnym posiedzeniu albo w następnym piśmie przygotowawczym.

Co z dowodem z przesłuchania świadków?

Nowelizacja wprowadza istotne ograniczenia w zakresie możliwości powoływania świadków przez strony postępowania w sprawach gospodarczych. Zgodnie z treścią aktualnie obowiązujących przepisów, dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Czyli dowód z przesłuchania świadków może być w tym postępowaniu przeprowadzany tylko wyjątkowo. Chociaż w postępowaniu cywilnym przesłuchanie świadków jest jednym z najczęściej wykorzystywanych dowodów (zobacz, jak napisać odpowiedź na pozew).

Tym samym główną rolę w postępowaniu gospodarczym zaczynają odgrywać dowody z dokumentów. Ponadto warto wspomnieć o treści art. 458¹¹ Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem w rozumieniu art. 773 Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych (w rozumieniu art. 773 Kodeksu postępowania cywilnego dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią).

A już za tydzień zapraszam na drugą część artykułu, w której dowiesz się, m.in. jak przez swoje zaniechanie możesz narazić się na obciążanie kosztami sprawy gospodarczej pomimo Twojej wygranej oraz o tym, co zrobić, żeby uniknąć rozpatrywania Twojej sprawy gospodarczej na podstawie nowych przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych.