Ślub niczego nie zmienia?
,,Ślub niczego nie zmienia”. Wielokrotnie słyszałam to od osób żyjących w nieformalnych związkach. A ja w 100% zgadzam się z tym stwierdzeniem. Ale tylko w sferze uczuciowej. Jako prawnik zawsze staram się zwrócić uwagę na to, że ślub zmienia bardzo dużo. Jednakże są to zmiany w sferze prawnej. I nie wszyscy nowożeńcy zdają sobie sprawę z tego, że ich sytuacja będzie zupełnie inna po wypowiedzeniu ,,sakramentalnego TAK”.
W dzisiejszym artykule przedstawiam 7 najbardziej istotnych według mnie zmian. Bo przygotowania ślubne i związane z nimi prawne zawirowania to dopiero początek wspólnej drogi.
1. Zmiana nazwiska – do wyboru, do koloru
Jest to jedna z najbardziej oczywistych zmian w sferze prawnej małżonków. Jestem w stanie się założyć, że jeśli zapytalibyśmy ,,ankietowanych” o to, co się zmienia po ślubie, to nazwisko byłoby w pierwszej ,,trójce”. Bo powszechnie przyjęło się, że to żona przyjmuje nazwisko męża. Ale to przecież nie jest jedyna opcja, jaką mają nowożeńcy. Mogą bowiem:
- każde pozostać przy swoim nazwisku
- przejąć nazwisko małżonka (mąż oczywiście może bez przeszkód przejąć nazwisko żony – choć to nadal niezwykle rzadkie zjawisko w Polsce)
- każdy z małżonków może także zachować swoje nazwisko i połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka (kolejność członów nazwisk jest ustalana przez małżonka)
Warto zapamiętać! Nazwisko małżonka nie może się składać z więcej niż 2 członów.
2. Ty i Twoja ,,nowa rodzina”
Kolejną istotną zmianą obalającą mit, że ślub niczego nie zmienia, jest powstanie stosunku powinowactwa pomiędzy małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka.
Przykładowo.
Teściowie stają się dla Ciebie powinowatymi pierwszego stopnia w linii prostej.
Babcia Twojego współmałżonka staje się dla Ciebie powinowatą drugiego stopnia w linii prostej.
Brat Twojego współmałżonka staje się dla Ciebie powinowatymi drugiego stopnia w linii bocznej.
Z pozoru wydaje się to nieistotne, jednakże z tymi nowymi stosunkami prawno-rodzinnymi wiążą się określone konsekwencje prawne. Na przykład jedną z przeszkód małżeńskich jest powinowactwo w linii prostej. Czyli krótko mówiąc, po rozwodzie były już mąż nie może poślubić, np. siostry swojej byłej żony. Stosunek powinowactwa jest ważny również w kontekście prawa do odmowy zeznań w charakterze świadka w postępowaniu karnym, czy cywilnym.
Warto zapamiętać! Powinowactwo istnieje także po ustaniu małżeństwa, np. w skutek rozwodu. Prawo pozwala na to, żeby mieć tylko jedną żonę jednocześnie. Ale nierozerwalność powinowactwa sprawia, że w tym samym czasie można mieć kilka teściowych 😊
3. Nieprawdą jest, że ślub niczego nie zmienia w kwestiach finansowych
Ślub jest nie tylko formalnym przypieczętowaniem uczucia pomiędzy małżonkami. Powoduje również powstanie stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami. Te stosunki majątkowe obejmują majątek, który każdy małżonek miał przed zawarciem małżeństwa oraz majątek nabyty przez małżonków w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Co do zasady z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy nowożeńcami wspólność majątkowa małżeńska. Jednakże małżonkowie mają możliwość decydowania o tym, jak mają wyglądać ich relacje finansowe. I wtedy teoretycznie ślub niczego nie zmienia. Ale praktycznie zmienia o tyle, że małżonkowie muszą podjąć działania zmieniające ogólną zasadę. Bo bez tych działań od dnia ślubu zaczynają tworzyć wspólny majątek.
Małżonkowie mogą zawrzeć umowę (mogą to zrobić przed ślubem albo już w trakcie trwania małżeństwa), w której:
- rozszerzą lub ograniczą wspólność ustawową
- ustanowią rozdzielność majątkową
- ustanowią rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków
Warto zapamiętać! Zasadą jest, że pomimo istnienia wspólności majątkowej każdy z małżonków zachowuje prawo własności majątku nabytego przed ślubem.
4. Kwestie finansowe niewątpliwie dotyczą też dziedziczenia
Istotna zmiana dotyczy także kwestii dziedziczenia. Oczywiście, czy to w małżeństwie, czy w związku nieformalnym, można uregulować kwestie dziedziczenia w testamencie.
Jednakże jeżeli brak jest testamentu, to mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. W pierwszej kolejności dziedziczą małżonek i dzieci spadkodawcy. A w braku zstępnych spadkodawcy (dzieci lub wnuków) – małżonek i rodzice spadkodawcy.
Warto zapamiętać! Pozostając w związku nieformalnym uregulowaliście kwestie dziedziczenia w testamencie? Wtedy i tak osoby, które dziedziczyłyby spadek z ustawy, mogą domagać się zapłaty zachowku od spadkobiercy testamentowego.
5. Finanse po raz trzeci – ubezpieczenie społeczne i renta rodzinna
Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami ZUS (zarówno pracownik, jak i przedsiębiorca) może zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członka swojej rodziny. Takiego, który nie odprowadza składek na ubezpieczenie zdrowotne i nie ma prawa do ubezpieczenia zdrowotnego z żadnego innego tytułu. Przykładowo będzie to właśnie niepracujący współmałżonek. Daje to współmałżonkowi możliwość korzystania z publicznej służby zdrowia.
Warto zapamiętać! Nie ma możliwości dopisania do ubezpieczenia konkubenta/konkubiny, nawet jeśli wspólnie prowadzicie gospodarstwo domowe.
Ponadto wdowa lub wdowiec może starać się o otrzymanie renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku.
Wydaje Ci się, iż są to mało istotne kwestie? Jak to mówią ,,mądry Polak po szkodzie”. Niestety nad korzyściami płynącymi z możliwości dopisania małżonka do ubezpieczenia społecznego oraz uzyskiwania renty rodzinnej zastanawiamy się dopiero, kiedy spotka nas tragedia.
6. Wszystkie nasze dzieci. Czy tu ślub też ,,niczego nie zmienia”?
Ślub dużo zmienia również w sferze prawnej ojcostwa. A dokładniej mówiąc powstaje ,,domniemanie ojcostwa dziecka z małżeństwa”. Znaczy to, że jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemanie może być obalone jedynie poprzez wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Warto zapamiętać! Dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa? Wtedy domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża.
Nie można pominąć jeszcze jednej istotnej kwestii. Tylko małżonkowie mogą wspólnie adoptować dziecko.
7. Wspólnie podatki wydają się mniej straszne
W dziedzinie podatków można wskazać dwie istotne zmiany związane z wstąpieniem w związek małżeński. Pierwsza zmiana jest związana z podatkiem od spadków i darowizn. Małżonkowie należą do pierwszej grupy podatkowej. To ma bezpośredni wpływ na wysokość kwoty wolnej od podatku. Ponadto małżonek, będący ,,osobą najbliższą” należy do, tzw. ,,zerowej grupy podatkowej”. Po spełnieniu odpowiednich warunków darowizny pomiędzy współmałżonkami korzystają oni ze zwolnienia bez limitów.
Po drugie, małżonkowie mają możliwość wspólnego rozliczenia deklaracji podatkowej.
Przykładowo. Wyobraźmy sobie taką sytuację. Jeden z małżonków zarabia na tyle dużo, że powinien rozliczać się według wyższej stawki podatkowej (32%, a nie 18%). Zarobki drugiego małżonka są zdecydowanie niższe. To wtedy wspólne rozliczenie jest dla małżonków bardzo korzystne.
Warto zapamiętać! Dotyczy to tylko par pozostających w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.
Sezon ślubny w pełni. To szczególny czas. Czas, w którym przyszli małżonkowie mają wiele rozterek. Nie tylko tych dotyczących organizacji wesela, zawierania umów z usługodawcami, czy obaw o to, żeby wszystko poszło zgodnie z planem. Ale też dotyczących nowej sytuacji prawnej, w której zaraz się znajdą. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości związane z prawem rodzinnym, z chęcią odpowiem na wszelkie pytania.