Czy wina za rozpad małżeństwa rzeczywiście jest taka istotna?
Wina w procesie o rozwód budzi zawsze wiele emocji. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, od jakich czynników zależą orzeczenia sądu dotyczące winy małżonków i jakie wiążą się z nimi następstwa prawne.
W poprzednim artykule na blogu opisałam, jakie rozstrzygnięcia są zawarte w wyroku rozwodowym. W dzisiejszym wpisie przeczytasz o tym, czym właściwie jest wina za rozpad małżeństwa. I o tym, jakie są konsekwencje orzeczenia rozwodu ,,z winą”.
Jakie rozstrzygnięcia co do winy może wydać Sąd?
Sąd może wydać następujące orzeczenia w przedmiocie winy za rozpad małżeństwa:
- może orzec rozwód bez orzeczenia o winie
- może orzec rozwód z winy obu stron
- może orzec rozwód z winy jednego z małżonków
Rozwód bez orzeczenia o winie
Sąd może wydać takie orzeczenie tylko na zgodne żądanie małżonków. Skutki takiego orzeczenia są takie, jakby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Jakie są zalety takiego rozwiązania? Zazwyczaj taki rozwód udaje się przeprowadzić bardzo szybko (oczywiście jeśli małżonkowie mający wspólne małoletnie dzieci dogadują się też we wszystkich kwestiach związanych z dziećmi, takich jak, np. alimenty). W takiej sytuacji Sąd ogranicza się jedynie do zbadania, czy rozkład pożycia jest zupełny i trwały. Czyli, czy ustały pomiędzy małżonkami więzi: emocjonalna, fizyczna i gospodarcza. Nie bada, które z małżonków jest odpowiedzialne za rozpad małżeństwa.
Czy taką zgodę na ,,polubowny rozwód” można cofnąć?
Tak. W przypadku zmiany okoliczności, można zmienić zdanie i cofnąć zgodę. Można to zrobić aż do momentu uprawomocnienia się wyroku. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem:
Stosownie do art. 57 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na zgodne żądanie małżonków sąd rozpoznający w sprawę o rozwód zaniecha orzekania o winie za rozkład pożycia. Zgoda ta musi istnieć w chwili wyrokowania i może być przez każda ze stron cofnięta nawet w postępowaniu odwoławczym (por. uchwała Sądu Najwyższego z 25.10.2006r. III CZP 87/06). Jak wskazano wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r., IV CK 557/04, choć unormowanie takie wpływa niekorzystnie na sprawność postępowania, gdyż pociąga przeważnie za sobą konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku (art. 386 § 4 k.p.c.) ze względu na spór co do okoliczności decydujące o winie – jednak ze względu na doniosłe skutki orzeczenia, sprawność postępowania musi ustąpić potrzebie zapewnienia dwuinstancyjnego rozpoznawania sprawy również w tym przedmiocie.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15.03.2013 r., sygn. akt I ACa 148/13
Rozwód z winy obojga małżonków
Co w sytuacji gdy małżonkowie nie wniosą zgodnie o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie? To wówczas Sąd bada, które z nich odpowiada za rozkład pożycia małżeńskiego. I wtedy Sąd może uznać, że winę w rozkładzie pożycia ponoszą oboje małżonkowie. Nie ma przy tym znaczenia fakt, że jeden z małżonków przyczynił się bardziej do rozpadu małżeństwa, a drugi mniej. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie odróżniają winy ,,większej” i ,,mniejszej”:
Dla przypisania winy wystarczy każde zachowanie strony, które zasługuje na negatywną ocenę i które w jakimkolwiek stopniu przyczyniło się do rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11.03.2010 r., sygn. akt I ACa 46/10
Rozwód z winy tylko jednego z małżonków
Sąd może uznać, że tylko jeden małżonek ponosi winę za rozpad małżeństwa. Jednakże, żeby wydać takie orzeczenie, to Sąd musi ustalić, że pomiędzy zachowaniem jednego małżonka a rozkładem pożycia istnieje związek przyczynowy. A pomiędzy zachowaniem drugiego z małżonków i rozkładem pożycia nie ma takiego związku:
Orzekając w przedmiocie winy sąd winien ustalić, czy występuje sprzeczność zachowania się albo postępowania małżonka z normami prawnymi lub zasadami współżycia, określającymi obowiązki małżonków, a sprzeczności tej towarzyszy umyślność lub niedbalstwo tegoż małżonka. Nadto między takim zachowaniem się lub postępowaniem małżonka, a powstałym rozkładem pożycia małżeńskiego musi istnieć związek przyczynowy. Nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich stanowić będzie o winie danego małżonka lecz tylko te, które miało wpływ na spowodowanie (bądź utrwalenie) rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12.03.2010 r., sygn. akt I ACa 35/10
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera katalogu zachowań, na podstawie których można uznać małżonka za wyłącznie winnego. Jak to jest w praktyce? Najczęściej do orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy jednego małżonka dochodzi w przypadku:
- zdrady (zarówno fizycznej, jak i emocjonalnej)
- odmowy współżycia fizycznego (oczywiście nie każdej)
- przemocy (zarówno fizycznej, jak i psychicznej)
- nałogów (głównie alkoholizmu, narkomanii, hazardu)
- bezczynnego trybu życia (głównie braku podjęcia pracy zawodowej, braku dbałości o dom i rodzinę)
- popełnienia wysoce niemoralnego czynu
- naruszenia obowiązku wzajemnej pomocy
- porzucenia małżonka
Czy wina za rozpad małżeństwa jest czymś, o co warto walczyć?
Orzeczenie dotyczące winy ma przede wszystkim znaczenie w kwestii obowiązku alimentacyjnego pomiędzy małżonkami.
Dlaczego? Ponieważ małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia może żądać od drugiego małżonka dostarczania środków utrzymania – jeżeli znajduje się w niedostatku.
Jednak w przypadku orzeczenia, że jeden z małżonków ponosi wyłączną winę za rozkład pożycia, małżonek ten może zostać obciążony obowiązkiem przyczyniania się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego. Wtedy, kiedy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, nawet jeśli nie znajduje się on w niedostatku.
I tutaj tkwi główna przewaga orzeczenia o winie jednego z małżonków nad pozostałymi rozstrzygnięciami Sądu w zakresie winy.
Kiedy wygasa obowiązek alimentacyjny pomiędzy byłymi małżonkami?
Obowiązek ten wygasa, w razie zawarcia przez małżonka otrzymującego alimenty nowego związku małżeńskiego.
Zaś gdy zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego (czyli jeśli mamy orzeczenie o winie obojga lub brak orzeczenia o winie)– z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. W wyjątkowych sytuacjach sąd może przedłużyć ten obowiązek o kolejne pięć lat.
Czy jest taka sytuacja, kiedy nie warto walczyć o winę za rozpad małżeństwa?
Może się okazać, że jeśli:
- małżonkowie chcą jak najszybciej zakończyć formalnie swój związek
- chcą go zakończyć polubownie i bez rozpalania już istniejących konfliktów
- oboje małżonkowie dopuścili się zachowań, które mogłyby być uznane za zawinione
to walka o orzeczenie winy strony przeciwnej może nie być korzystna dla małżonka, który o orzeczenie takiej winy wnosi.
Chcesz dowiedzieć się więcej na temat rozwodu?
Zapraszam Cię do obejrzenia nagrane przeze mnie filmu, w którym poruszam różne zagadnienia prawne dotyczące tematu małżeństwa. Film znajduje się na kanale Kancelarii w serwisie YouTube:
