Zachowek dla wnuka? Nie zawsze – najnowsza uchwała Sądu Najwyższego
Dalszy zstępny spadkodawcy nie jest uprawniony do zachowku po nim, jeśli, w razie dziedziczenia testamentowego, zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku z ustawy – tak brzmi uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2019 r. (wydana w sprawie o sygn. akt III CZP 23/19)
Jak to rozumieć? Nawet jeśli treść uchwały brzmi skomplikowanie, to sprawa dotyczyła sytuacji, która może spotkać każdego z nas. A mianowicie: w testamencie sporządzonym przez Panią X została powołana do dziedziczenia tylko jedna z dwóch córek (córka A). Stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło na podstawie testamentu, zaś córka niepowołana do spadku – córka B (kolokwialnie mówiąc ,,pominięta w testamencie”) odrzuciła spadek i wszystko ostatecznie przypadło córce A.
Następnie syn córki B wystąpił przeciwko swojej ciotce o zachowek na podstawie art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że:
zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Sąd, który rozpoznawał sprawę, powziął następującą wątpliwość:
Czy osobą uprawnioną do zachowku w rozumieniu art. 991 § 1 k.c., która jako zstępny byłaby powołana do spadku z ustawy, jest wnuk spadkodawcy jako dalszy zstępny, gdy dziecko spadkodawcy jako spadkobierca ustawowy odrzuciło spadek z ustawy, w sytuacji gdy dziedziczenie (stwierdzenie nabycia spadku) nastąpiło na podstawie testamentu, a dziecko spadkodawcy, które odrzuciło spadek nie zostało powołane do dziedziczenia na podstawie tego testamentu?
Ostatecznie w przywołanej na początku uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, iż w takiej sytuacji syn córki B nie jest uprawniony do dochodzenia zachowku po swojej babci, jeśli jego mama spadek odrzuciła, choć w ogóle nie była powołana do dziedziczenia w testamencie. Okazuje się tym samym, że nie zawsze można ubiegać się o zachowek dla wnuka.